|
د موسيقي تاريخچه : داسي معلوميږي چي موسيقي د ډېر پخوا راهيسي د انسان سره ملګرې ده . په افغانستان کي د موسيقي نښي نښانې د اريايانو له وخته څخه په ښکاره معلوميږي ، ځکه چي د ويدي او اويستايي مدنيتونو مقدس کتابونه په نظم ليکل سوي وه او اريايانو د سندرو سره ډېره مينه درلوده . په هډه کي يوه رسامي پيدا سوې ده چي په دوهمه ميلادي پېړۍ پوري اړه لري ، په هغه کي د رباب عکس ليدل کيږي . په بودايي دوره کي موسيقي په ديني غونډو کي اورول کېده او ديني جنبه يې درلوده . د پښتنو زيات شمېر پاچهانو د موسيقي سره مينه درلودلې ده او حتی د موسيقي په هکله يې کتابونه هم ليکلي دي . د زردشت تر وخت وروسته موسيقي په ديني مراسمو کي پاته سوه مګر په فارس ( اوسني ايران ) کي د هخامنشيانو او ساسانيانو په وخت کي يې دربار ته هم لار پيداکړه . پاچاهانو په خپلو دربارونو کي موسيقي ته ځای ورکړئ وو . خو د اسلام د پاک دين د منځته راتلو سره درباري موسيقي له منځه ولاړه مګر کليوالي موسيقي څه په ښکاره او څه په پټه پاته سوه . کله چي د غزنويانو دوره منځ ته راغله درباري موسيقي يې بيا مينځ ته راوړه . احمد شاه بابا د کندهار د نوي ښار تر ودانولو وروسته د دې ښار د پاکولو د پاره د هند څخه د ځان سره کار کوونکي راوستل چي هغوی هم د ښار د پاکولو دنده پر غاړه درلوده او هم يې سړيو د سړيو په مجلسونو کي موسيقي ږغوله ، سندري به يې ويلې او ښځو به يې ښځو ته د خوښيو په مجلسونو کي ديرې وهلې او سندري به يې ور سره ويلې . سړيو به تبله ، هارمونيه او رباب ږغاوه خو ښځينه سندرغاړو يوازي ديره ږغوله . امير شيرعلي خان د موسيقي سره ډېره مينه درلوده ځکه يې د خرابات ( يو ځای وو چي هلته به د موسيقي پلويان او سندرغاړي سره يو ځای کېدل او سندري به يې ويلې ، موسيقي به يې ږغول ا نورو به اورېدل ) ته زياته پاملرنه و کړه او د هندوستان څخه يې سندر غاړي ورته راوستل او د هغو يې ډېر عزت کاوه . کله چي به يې سندرغاړي دربار ته راغوښتل نو پر پيلانو به يې د خرابات څخه دربار ته راوستل . حتی امير د موسيقي سره دومره شوق درلود چي خپلو اولادونو ته يې هم د موسيقي د زده کړي د پاره استادان درلودل . تر ده وروسته امير عبدالرحمن خان او امير حبيب الله خان هم پدې لار کي زيات پر مختياوي راوستلې . پاچا امان الله خان د موسيق سره ډېره مينه درلوده . ده پخپله پيانو او هارمونيه چي باجه يې هم بلله ږغولای سوه . پاچا امان الله خان د لومړي ځل د پاره د راډيو سټېشن افغانستان ته راووړ او هلته د خرابات سندر غاړو لکه استاد نبي ګل ، استاد قاسم ، استاد غلام حسين ، استاد نتو ، استاد رحيم ګل ، استاد دوري لوګري سندري ويلې . د اعليحضرت محمد ظاهر خان په وخت کي يو شمېر ښځينه سندرغاړي هم را پيدا سوې چي په راډيو کي به يې سندري ويلې چي نومونه يې دا دي : مېرمن زېبا ، مېرمن شهلا ، مېرمن پروينه ، مېرمن مسعوده ، مېرمن رخشانه ، مېرمن پتانه ، مېرمن قمرګله او نوري . د يو شمېر پښتنو خوښه وه چي موسيقي واوري مګر پخپله يې د موسيقي ږغول خوښ نه وه او نه يې غوښتل چي اولادونه يې موسيقي و ږغوي . هغه خلکو چي به موسيقي ږغول د ډم ، دلاک او مسلي په نومونو به يې بلل هغو ته به يې په کښته سترګه کتل . د دې خبري يو ژوندی مثال ډاکټر صاحب ناشناس دئ چي اصلي نوم يې محمد صادق ( فطرت ) دئ ، په پښتو ژبه کي ډاکتري لري او د پښتو ، دري او اوردو ژبو تکړه سندر غاړی دی . ده د موسيقي سره ډېره مينه درلوده خو کورنۍ يې خوښه نه درلوده چي دی سندري و وايي . هغه وو چي ده کله چي په کابل راډيو کي د لومړي ځل د پاره په سندرو ويلو پيل وکړ نو يې پر ځان باندي د ناشناس نوم کښېښود . د ده له قوله چي تر څلورو کلونو پوري يې کورنۍ نه وه په خبره . ځينو پښتنو د موسيقي سره د ډيري ميني له امله د طبعي پيداوارو څخه لکه نل ، د غوايي ښکر او حتی د تيلو د ګېلن ( قطۍ ) سره به يې يوه ټوټه لرګی و مښلاوه او يو څو سيمي تارونه به يې پر و تړل او د موسيقي د الې په شان به يې ږغاوه . په ځينو ځايونو کي به د روژې په مبارکه مياشت کي دوه تنه چي د موسيقي الات په يې له ځانه سره را اخيستي وه او د شپې د خوا به يې د شتمنو خلکو د کورونو دروازه ور و ټکوله او هلته به يې د مېلمنو په خاصه کوټه کي سندري ورته وويلې او يو څو پيسې به يې ور څخه واخيستلې . احمد ظاهر چي
پلار يې ډاکتر ظاهر نومېدئ او د تر ده وروسته دا ديوال و نړېد او د هيواد په هر ګوټ کي دومره اماتوران ( شوقيان ) را پيدا سول چي تر نن پوري دغه لړۍ دوام لري . |
اعليحضرت محمد ظاهر شاه په وخت کي صدراعظم وو د لومړي ځل
د پاره دا بنديز مات کړ چي د معتبرو کورنيو غړي دي موسيقي
نه ږغوي . ده په راډيو او ازادو مجلسونو کي د اماتور ( شوقي
) په نامه خوندوري سندري وويلې . دده اواز د ډيرو خلکو خوښ
وو . ده پښتو ، دري او هندي سندري ويلې . د لومړي ځل د
پاره يې د لوېديزي موسيقي د الاتو ږغول لکه جازبند رواج کړل
.