د تېمورشاه تر مرګ وروسته د ده زوی شاه زمان چي مور
يې يوسفزۍ وه د سردار پاينده محمد خان په مرسته په کابل کي پاچا سو . کله چي شاه
زمان پاچا سو خپل وروڼه يې د کابل په بالاحصار کي بنديان کړه ، مګر د ده ورو شاه
زاده همايون چي د کندهار والي وو د ده په مقابل کي و درېد. هغه په کلات کي ماته
وخوړه او بلوچستان ته و تښتېد .
شاه زمان په هيواد کي دننه په سختو کورنيو جنګونو اخته سو . د ده ګاونډيانو د وروڼو
د دې نفاقه څخه استفاده و کړه او د هر لوري څخه يې د هيواد سرحدونو حملې کولې .
شاه زمان لومړی په ١٢٠٨ هـ ١٧٩٣ م کي د پنجاب د تصفيې او د سيکانو د مخ نيوي د پاره
توجه وکړه . کله چي پېښور ته ورسېد د ده ورور همايون د سيند د خلکو په مرسته کندهار
و نيوئ . شاه زمان بيرته را و ګرځېد، کندهار يې و نيو او خپل ورور همايون يې په
سترګوو ړوند کړ . پدې وخت کي د شاه زمان بل ورور محمود چي د هرات والي وو د هراته
څخه لښکرکښي و کړه . شاه زمان ده ته هم ماته ورکړه . د دې ځلي دمحمود مور شاه زمان
ته د محمود شفاعت و کړ او شاه زمان محمود بيرته د هرات حکمران کړ او بلخ يې هم د
بخارا د اوزبکانو څخه و نيو .
شاه زمان غوښتل چي د احمدشاه بابا لويه امپراتوري بيا را ژوندۍ کړي او پر هند باندي
حمله و کړي او هم د هغه ځای مسلمانان د انګرېز د تجاوزګرو قواوو څخه وساتي .
پدغه وخت کي ناپليون تر مصر پوري را رسېدلئ وو او د شاه زمان دربار ته يې يو پيغام
را و لېږه او د ده څخه يې د فرانسې د دوستۍ او همکارۍ غوښتنه وکړه چي په هند کي د
انګرېزيانو مخه و نيسي . پدغه وخت کي شاه زمان د هند د نيولو د پاره د ډيرو قوي
قواوو سره مخ پر پپېښور روان سو ٢٥ د اکتوبر ١٧٩٨ م . ده په لاهور کي د رنجت سنګ
سره چي د سيکانو مشر وو ، خبري و کړې . هغه د ده خبرو ته غاړه کېښوده .
انګرېزيان هم د ده څخه په بېره کي وه او د جنګ له لاري يې نه سوای کولای چي د ده
مخه و نيسي نو يې د سياسي چل څخه کار واخيست او د انګرېز د دولت يو سفير يې د ايران
دربار ته واستاوه . دواړو خواوو د ١٨٠١ م کال د جنوري پر لومړۍ نېټه يوه معاهده سره
لاسليک کړه . پدې معاهده کي ليکلي وه چي :
که د افغانستان پاچا پر برطانوي هند تېری وکړي نو ايران به پر افغانستان حمله کوي
او که د افغانستان پاچا يا فرانسوی ناپليون پر ايران حمله وکړي نو انګرېزان به د
ايران مرستي ته قوه ور استوي .
انګرېزانو د شاه زمان د له منځه وړو د پاره د ده ورور محمود او فتح خان بارکزی چي
پلار (سردار پاينده محمد خان ) يې شاه زمان ور وژلئ وو او دواړه ايران ته تښتېدلي
وه دې ته و هڅول چي د ايران له لاري پر افغانستان حمله وکړي . هغه وو چي دواړو لاس
سره يو کړ او د هرات له لاري افغانستان ته ننوتل تر کندهار پوري يې ټولي مځکي و
نيولې . پدغه وخت کي شاه زمان پر هند باندي د حملې د پاره پر هغه لور په حرکت کي وو
. کله چي ددې پيښي څخه خبر سو د پېښور څخه بيرته را وګرځېد تر غزني را تېر سو . شاه
زمان پدې جنګ کي ماته وکړه او محمود يې سترګي ور څخه و ايستې او پخپله په کابل کي
پاچا سو او فتح خان يې وزير مقرر کړ ١٢١٥ هـ ١٨٠٠ م . تر دې وروسته افغانان خپل تر
منځو په کورنيو شخړو اخته سول ، بيا نو څوک د هند د نيولو په فکر کي نه سول .
افغانستان د وزير فتح خان د وروڼو په لاس کي و لوېد او شاه محمود تش په نامه پاچا
وو .
|